Logboek deel 107

Een tijdsbeeld van de voorstelling ‘olwiefkenijs’ en de rare ideeën van een gepensioneerde dorpsdirigent.

Olwiefkenijs (= familieberichten)

De voorstelling ‘olwiefkenijs’ staat op een laag pitje en ik vraag me af of dit het einde is, maar dat heb ik wel eens vaker gezegd en dan uit het niets komt het werk weer op je af. Eén ding staat vast het is een super goede voorstelling en het bewijs is het afgelopen seizoen zeker geleverd.

Feuilleton deel 6 uit de voorstelling ‘Olwiefkenijs’ in het Grunnegs.

Het verhaal gaat over mijn stamboom vanaf 1250. De familie leefde in Saxumerwolde, Stockdörp, Torum en Taisweer. Het zijn allemaal verdronken dorpen in de Dollard. De stamvader heette Pude en zijn vrouw Toaveloakster. Toaveloakster betekent Tafel-ekster en een ekster is nieuwsgierig, dus een mens die niet achter de tafel wegkomt maar alles weet vooral over de mensen in het dorp.

Toaveloakster haar n goud gat in haals. Ze lalde bie n koppeltje in Haykeweer. Pude ging aal weke mit omreden hai n aalbert in sloek haar...kon hai in kroug mooi even oetspuilen. Pude lalde nèt as n schoap dij mit kop in t schut vastzit. Hai dee aigenleks oet soepeerns mit.
Hai was nait muzikoal, vrouger haar hai wel ais op n flòitepiepke speult. Flòiten von hai niks aan, mor ze haren hom wies mokt dat as je laanger trouwd binnen kin je noar seks flòiten.

Pi de Moat was de meziek-kerel van t koor en gaf de moat aan mit n ruterstok, dat was toun hail gewoon in dij tied. Toun Pude der mor zo n aander vèrske deurhìn lalde wer Pi’s kop glìnde hait en houwde zuch mit ruterstok op tonen. Wat n otte zee Pude, was ja roemte genog. t’Is Pi de meziekkerel fatoal worren, der kwam zwelderij bie en per slot hèt hai neers dichtknepen.

Een goud gat in haals = Ze kon goed zingen
Haykeweer is nu een verdronken dorp in de Dollard.
Een aalbert in sloek = een kikker in de keel.
Lallen = zingen.
soepeerns = voor spek en bonen meedoen.
Flòitepiepke = fluit.
Wat n Otte = een gezegde in Oost Groningen en betekent ...wat een domme...
Hai het neers dichtknepen = Hij is overleden
Neers = een deftig woord in het Gronings voor kont of zoals men nu zegt billen.
Moars = een gangbaar arbeiders-woord voor kont.

De klarinet

Het enthousiasme stijgt iedere week. Lekker werken in mijn studio 2 met uitkijk op de pony’s en het Woldendorper bos. Zonnetje er bij en we zijn heel blij. Mijn studio 2 is een omgebouwde paardenstal waar ik heel... heel... rustig kan werken zonder telefoon en met het radiootje op NDR klassiek.
Ik heb momenteel een Getzen Elkhard op de werkbank en moet zeggen dat dit instrument geheel niet lijkt op de Getzen student waar ik nu met plezier op blaas. Je merkt dat dit instrument een stencil is en weer in een andere fabriek is gemaakt. (Stencil wil zeggen in opdracht gemaakt) De ene klarinet van hetzelfde merk is niet de andere en dat is de charme van de wat oudere instrumenten die niet van de fabrieksband rollen.

Het oliën van de klarinet

Verschillende instrumentbouwers denken anders over het oliën. De één legt het kale gewricht (deel van de klarinet) een dag of een paar dagen in een oliebad en de ander vervloekt het. De vraag is wie komt met de beste argumenten. Ik las het volgende verhaal en kan me daar goed in vinden.

Hout is een levende stof en de ruimtes (de cellen) in het hout zijn verbonden met water. Voordat het hout wordt gebruikt voor de bouw van een klarinet werd het vroeger tot 8 jaar in de buitenlucht gedroogd. Daarbij werd en wordt het aandeel water behoorlijk verminderd. Heel simpel en een ieder kan het begrijpen...als het water weg is ontstaat er lucht tussen de cellen. Het zal de klank ten goede komen...het instrument leeft. Ga je de klarinet volpompen met olie zal de klarinet een vette dikke lobbes worden en zeker minder helderde klank voortbrengen, vooral in de hoogte. Gebruik je geen olie dan zal door de adem (vocht en warmte) van de blazer het hout zich weer vullen met water en gaan zwellen. De kans op scheuren is groot.

De oplossing

De oplossing is dat we een heel dun laagje olie aanbrengen een filmpje die gaat verharzen. We moeten ook lucht houden voor de klank. In aanmerking komt een mengsel van lijnolie-hennepolie-citrusterpen ook wel D-limone genoemd. Deze citrus-terpentine (pas op...licht ontvlambaar) reinigt het (oude) instrument zodanig dat alle olierestjes uit de poriën oplossen en de klarinet krijgt weer lucht.
Oude ervaren klarinetten even goed reinigen en daarna met een wisser het mengsel door de klarinet halen een kwartier laten inwerken en met een schone niet te dik doekje één keer na wrijven. Er moet een filmpje overblijven die moet gaan verharzen en deze hars moet eigenlijk keihard en daardoor super glad worden. (bron: een oude Duitse klarinettenbouwer)

Groetjes
John Hoekman

Logboek deel 106

Een tijdsbeeld van de voorstelling  ‘olwiefkenijs’ en de rare ideeën van een gepensioneerde dorpsdirigent.

Feuilleton uit de voorstelling ‘olwiefkenijs’ in het Grunnegs.

ATTJENAT

Kinder van mien femilie waarkten generoatie op generoatie mit op t laand, zodat femilie deur tied kwam. Strontbultjen, törf steken en wat der ook mor te doun was, as Toaveloakster (ons mouder) op de kouhoorn bluis, din wozzen jongs op t laand dat ze t gevrötje kloar haar. Der waren ombie 1250 gain eerappels, gain kovvie, gain thee en ook gain sokker. De moaltied beston oet steufpot en roggenstoete.

Het aigenoardege is dat woonderij van t aarbaidersvolk ombie 1900...joa... tot wel 1940 net zo was as ombie 1250. Ze woonde nog aal in Plaggehutten en t eten was nait veul beter. Mik, roapeulie mit vatjes-vet en door wer veur èlk n eerappel in bakken, dat was heur vlais. Zundoag’s kreeg elk n 20 cìnts krintestoetje derbie, din was t feest.

Toaveloakster kon ook goud attjenat moaken en wat is nou attjenat...nou...Attjenat is dat eten wat je omzetten in gas.

De vertaling..

Attjenat is nat van attjes en is snert.
Poepetonen = Waalskebonen
Pronkebonen = Snijbonen
Gevrötje = eten
Vret = lekker hapje...dus vreten in het Grunnegs betekent lekkere hap en hier wordt meestal bedoelt de warme maaltijd.
Mik = brood van roggenmeel dooreen gebakken olie en vet er op, vooral gegeten in de törf-gebieden.
Vatjes-vet = Amerikaans vet wat in vaten werd aangeleverd.

Nieuws uit de klarinetten-werkplaats.

De polsters van een klarinet zijn de kussentjes waarmee je een toongat afdicht en ik wil het over deze kussentjes hebben. Een eerste vereiste is natuurlijk dat de polster het toongat goed afdicht bij gesloten toestand. Dit bereik je doordat de oppervlakte van het toongat goed vlak moet zijn en evenzo de oppervlakte van de polster. Dit laatste zie je niet veel op klarinetten die al wat langer in gebruik zijn. Dit geeft aan dat je de klarinet eens per jaar moet laten nakijken of de polsters nog goed hun werk doen. 

De polster

Een te weke polster zal het gat wel goed afdichten maar zal de toonkwaliteit niet bevorderen. De polster moet ook niet te stijf zijn. Een polster bestaat uit drie lagen. Een kartonnen ondergrond een vilt laag en dan een dunne oppervlakte die uit verschillende materialen kan bestaan. De vilt-laag zorgt voor demping anders zou er een hoop bijgeluiden ontstaan, maar de demping moet ook weer geen invloed hebben op het geluid, verder moet een polster niet gevoelig zijn voor water. Er zijn verschillende soorten polsters en het is zeker de moeite waard je hier in te verdiepen of deskundige hulp vragen van iemand die zich hier wel in heeft verdiept.

Het vervangen van een polster.

Tot nu toe lijmde ik de polsters met zegellak maar deze lak is star en stug en de tegenwoordige elastische hete lijm (George’s glue) van verschillende merken is super spul. Deze lijm zal ik straks aanbieden op marktplaats omdat al mijn materiaal uit het buitenland moet komen en  ook nog eens betaalbaar moet zijn. Bij het branden moet je goed opletten dat de temperatuur goed is zodat de polster niet verbrand en door de gassen kan de polster ook nog eens opzwellen en daardoor onbruikbaar zijn. Ik prik dan aan de zijkant van de polster een gaatje met een naald zodat de gassen kunnen ontsnappen.
Mijn ervaring is dat vrij zwemmende polsters de geluidskwaliteit aanzienlijk verbeterd. Dat wil zeggen niet lukraak maar lijmen. De dikte speelt ook een rol, kortom de polster moet goed passen. Als dit alles is gebeurd komt het eigenlijke werk...de controle...en het gebeurd niet zelden als het instrument helemaal klaar is dat een bepaalde toon niet goed aanspreekt en dan begint het liedje opnieuw.

Groetjes
John Hoekman