Jaarfke de profeet

Jaarfke de profeet uit het Oldambt/Reiderland/Oost Friesland.


Mijn zoektocht naar Jaarfke,

De naam Jaarfke zweeft nu nog anno 2011 als een ontastbaar iets boven het Oldambt en Oost Friesland. Het gewone volk waar ik ook toebehoor weet eigenlijk vrij weinig van dit fenomeen. Ik vroeg een paar jaar geleden aan de mensen of ze wel eens gehoord hadden van Torum en toen kon ook bijna niemand mij vertellen wat het was. Door alle publicaties van de laatste jaren is dat nu inmiddels een beetje veranderd. Torum, nu een verdronken stad, in de Dollard was toen de grootste handelsstad van het oude Reiderland, acht goudsmeden en een wekelijkse markt. Torum was één en al rijkdom en de kooplui lieten dat ook zien aan de rijk versierde koopmanshuizen en dan praat ik over de middeleeuwen. Er staat een verhaaltje van mijn hand op Nederlandse sagen en legendes.


Was Jaarfke een profeet of waarzegger?

Een profeet ziet de toekomst van de wereld, land, provincie of gemeente een waarzegster (meestal toen een heks) ziet meer de toekomst van een persoon of personen.
Een profeet heeft het over wonderbaarlijke uitvindingen, ze zien wagens zonder paarden rijden. Stientje van Kraaierspoul uit Siddeburen voorspelde dat mensen op zeefkes door de lucht vlogen. Ze had het natuurlijk over onze vliegtuigen.
Meldine van Zoutkamp voorspelde dat er grote zijlen (sluizen) kwamen in Zoutkamp en dat er een kanaal zou komen.
Jaarfke kondigde overstromingen aan en Stientje zag de hooi-oppers in het Proostmeer nabij Wagenborgen. Jaarfke voer met zijn boot tussen de hooioppers door van Winschoten naar Blijham toen het daar nog volle zee was. Belangrijk voor de mensen waren de voorspellingen over hongersnood, roofovervallen en overstromingen. Men kon in die tijd aandachtig luisteren naar een profeet en het nieuws werd natuurlijk verspreid door de gehele regio. De voorspellingen van Jaarfke werden al heel vroeg gedrukt ( 1500) en verspreidt door kiepkerels. Een kiepkerel was een venter die langs de deuren ging met zijn koopwaar.

Jaarfke vertelde dat hij de gave had van de heilige geest. Zijn voorspellingen zijn ooit eens opgeschreven maar deze geschriften zijn ook al met raadsels omgeven. Er wordt verteld dat een Oost Friese pastoor het in een misboek had opgeschreven maar anderen beweren dat het wel heel toevallig is dat heel het land onder water stond en dat uitgerekend dit boekje is gered.
K ter Laan heeft een boekje gemaakt in het jaar 1931 en ik hou mij aanbevolen als u dit boekje ergens heeft... of ziet liggen op een vlooienmarkt. Ik heb een herdruk op de kop getikt van drukkerij Bakker uit Drieborg naar een oorspronkelijke uitgave van 1544...of het klopt is de vraag. Bakker had het overgenomen van een oud boekje maar het oorspronkelijk boekje was er niet meer...(bron: K ter Laan)

Wie was de profeet Jaarfke?

Het verhaal gaat dat hij Jaarfke Wiepkes heette en dat te bedenken dat het Gronings woord 'wiepkes' in het Nederlands 'grapjes' betekent. Hij was een vissersman uit Zuidbroek. In het archief van het groothertogdom Oldenburg wordt gesproken over Jaarfke vd Muyden en volgens K ter Laan heeft er nooit een Jaarfke bestaan.
Het zijn , volgens hem, volksverhalen die generatie op generatie zijn doorverteld en in de mond worden gelegd van één man en dat is Jaarfke.

Ik vraag mij af...als de andere profeten wel hebben geleefd (?) waarom Jaarfke dan niet. Stientje van Kraaierspoul achter Siddeburen, Meldine uit Zoutkamp en wie was Triene Wik uit Kolham, ter Laan schrijft: men hoeft dus niet te zoeken naar de dagen waarin Jaarfke leefde.

Ik moet even bekennen dat ik geen geschiedenis-frik ben alhoewel het er wel een beetje op begint te lijken maar ook in mijn boekjes probeer ik dit te vermijden. Het moeten wetenswaardigheden zijn en blijven over de regio (nu het Oldambt) en daarom leesbaar zijn voor de mensen die niet graag lezen maar toch iets meer willen weten over de regio Noord/Oost Groningen.

Ik zal het voor de volgende voorstelling 'Olwiefkenijs' zeker meenenem in de voorstelling want vertellen blijft toch leuker.

Volgende keer over de voorspellingen.
Groetjes
John Hoekman.