Logboek deel 136

De Laite

Een tijdsbeeld van de voorstelling 'olwiefkenijs' en de rare ideeën van een gepensioneerde dorpsdirigent. Extra een biografie over Tjoam zijn muzikantenleven.

De voorstelling ‚olwiefkenijs’

Ik had de vorige week een optreden in Wagenborgen. Het publiek stroomde binnen, ongeveer 25 jongens en meisjes van boven de 70. Er was één bijzondere man die opviel, legde zijn ellebogen op de tafel, keek me nauwelijks aan, hoorde hem denken ’wat wil dij vìnt hier.’
Een rasechte Grunneger, echter kun je het niet krijgen. Ik dacht als ik die aan het lachen krijg dan is geen zee te hoog meer. Ik begon, het was kniezen bij de man...maar ik hield hem in de gaten, legde er een schepje bovenop en ja hoor, hij kon het niet laten. De echte Grunneger lachte. De ellebogen kwamen zelfs even van de tafel om achterover leunend zijn snötterdouk oet de buuts te halen. Het was weer ouderwets gezellig. We kregen nog een gebakje, de menigte zong ‚lang zal die leven’ voor de jarige. Ik dacht dat geeft hoop op je vierentachtigste.

Ik ga vanavond vrijdag 11-4-14 naar TenBoer, waar eens onze beroemde straatzanger Jan de Roos werkte. De burgemeester ontdekte Jan en raadde hem aan zanger te worden. Jan alsook de burgervader hebben er nooit spijt van gekregen. Ik ga morgenmiddag met ‚olwiefkenijs’ naar OudePekela om de Anbo aldaar op te vrolijken en dan zit het seizoen er op. Als ik terug kijk was het een goed seizoen. Ik kan tevreden zijn, maar dan zit je op een dood punt, dus we gaan er weer tegenaan.

De vernieuwde voorstelling ‚olwiefkenijs.’

De voorstelling begon een paar jaar geleden over mijn stamboom, doordat ik teveel verklapte over mijn familie mocht ik ze niet langer bij t pad brengen. Toen kwam Tjoam mijn grote kameraad in beeld, zijn familie leefde in Groot Ulsda, toen in 1600 een eiland in de Dollard. Klein Ulsda heette Hutten het dorp van de scheepsjoagers. Fanny Blankers Koen...in de volksmond ‚Fanny Blankeschoen’ de grote hardloopster van Nederland was hier, lang geleden, in Hutten geboren.

Ik laat een foto zien in de voorstelling van Tjoam waar hij met zijn broer Kneles op staat. Eens schreef ik een verhaaltje over twee broers, die op een aparte manier leefden in de Laite (De Lehte bij Bellingwolde, prov.Groningen). Nu wil het toeval...als dat al mocht bestaan...dat er in de Laite werkelijk twee broers leefden die op mijn personages lijken. Het waren smokkelaars...hier zit toch weer een verhaaltje in voor de voorstelling...plus een nieuwe regio erbij om te delen met de mensen. Alle oude verhalen, alsook de Dollardlegendes raken in de vergetelheid, mede doordat er thuis weinig of geen verhalen meer wordt verteld. Zelfs de ouderen onder ons klapperen met de oren als ik het vertel. Olwiefkenijs gaat dus het volgend seizoen over drie personen en drie regio’s. Het Reiderland (de Dollard), het eiland Ulsda en nu dan straks De Laite. (wordt vervolgd)

Het verhaal over mijn grote vriend de muzikant Tjoam.

Niet te verwarren met Tjoam uit mijn voorstelling maar eigenlijk zijn het dezelfde personages.
Het schrijft lekker gemakkelijk als het over een ander gaat, vandaar dat Tjoam altijd de pineut is.

Ik schreef de vorige keer over de Duitsland tour van Tjoam in het grote orkest anno 1965. In de hele regio Rheinland/Pfalz werd opgetreden, daar zaten toen de meeste Amerikaanse militairen. Tjoam had één grote vriend in dit orkest dat was de gitarist. Hij was een vluchteling uit de DDR, hinkte ietwat, wat hij opgelopen had door een splinter van een granaat. Tjoam beschreef, hoe Helmud, zo heette hij, met oud en nieuw dekking zocht als er een rotje knalde, joa...de situatie in de DDR liet zijn sporen na, dat kon je wel zeggen.

De optredens waren super, elke avond in de NCO clubs, dat waren de clubs van de onderofficieren. In die tijd al voorzien van en ronddraaiend podium, waar dan het volgend orkest met een druk op de knop tevoorschijn kwam. Elke avond live tv opnamen die dan werd uitgezonden op de hele basis, zo ook in de restaurants konden de mensen het volgen. Artiesten werden overgevlogen vanuit Amerika en zo stond Tjoam dan zo maar naast mensen die hij alleen kende van de zwartwit tv van thuis. dat maakt dan natuurlijk wel indruk, vooral als je pas twintig bent.

De grote saxofoon nummers werden gespeeld zoals ‚Take V’ voor de zwarte mensen en bv ‚Yakety sax’ voor de cowboys. In die tijd was nog actueel de strijd tussen zwart en blank. In de pauzes ging Tjoam, zo schreef hij, wel eens naar de bar voor een drink...kwam aan de praat met een gekleurde man. Tjoam werd kort daarna op de schouders getikt door de manager dat hij dat beter niet kon doen, gelukkig nu niet meer voor te stellen. Tjoam trok zich er natuurlijk niets van aan en zo schreef hij dat het een lachen was toen ze beiden beschonken uit de club rechtstreeks van een dijkje afrolden in de sneeuw bleven liggen. De gekleurde man zei toen lachend, it’s easy te find a black in the snow.

Tjoam kreeg af en toe bezoek van Heinz Kübler een top saxofonist van het orkest ‚Fats and his Cats’ een zeer populair orkest toen in Duitsland. Kübler had in het orkest van Tjoam gespeeld, kwam af en toe eens langs als hij in de buurt was. Tjoam blies op een Otto Link mondstuk en de tenorsax klonk dan als een altsax maar net iets anders, daar kwamen saxofonisten op af om het te horen. In de laagte was de sax iets minder goed en de trompetist zei eens...“Als Heinz Kübler de lage bes blaast trilt het podium’ Heinz vertelde het geheim, Tjoam blies toen op aanraden een BergLasen mondstuk baan 120. Dat had Tjoam nou net niet geleerd op het conservatorium in Groningen. Het orkest liep fenomenaal, succes op succes en de grote aanbieding kon niet uitblijven. Een tournee werd gepland van hogerhand naar Vietnam, Korea, Hawaii en nog een zevental landen in Azië. Iedereen wild enthousiast in het orkest...Vietnam gevaarlijk maar moest lukken...met een helikopter naar het front de manschappen vermaken en snel weer terug...de bedoeling was vier weken Vietnam en dan weer verder. De bandleider had het plan opgevat om na Hawaii de stap te wagen naar de USA...De werkvergunningen zouden via de krijgsmacht geen probleem opleveren. Tjoam schreef me, hij was door het dolle.

Het was tegen kerst 1965, de inentingen waren begonnen, de trompetist viel nog even flaauw kwam op een kokosmat terecht, maar alles verliep op dit incidentje na, naar wens. Tjoam was nog wel ziek van de prikken zo hij schreef. De kerst was deze keer vrij van optredens, een ander orkest speelde in de club. Het orkest zou dan in januari vertrekken met een militair vliegtuig vanaf Ramstein. Tjoam had nog wat spulletjes gedumpt in een vorig kosthuis in Ramstein. Nog even een voorconcert geven voor de grote Fats Domino, die in een private Jet landde in Ramstein... en daarna klaar voor vertrek. Opeens als een donderslag bij heldere hemel...een artiest was omgekomen aan het front in Vietnam zo werd verteld...de eerste bommen vielen...Alles werd afgelast, of het de ware reden was wist Tjoam niet te vertellen, maar het was niet anders, het kon gebeuren in de army, dan had je aan een contract ook niets. Bijna...schreef Tjoam, zonder te vermoeden zou het woord... bijna... nog vaak voorkomen in het leven van Tjoam.

Het was januari, het orkest zat zonder werk...wat nu...Tjoam solliciteerde bij het orkest Chris Rheinhard, moest voorblazen in Wiesbaden, werd aangenomen maar kon dan beginnen in maart/april van dat jaar. Gelukkig had het oude orkest nog werk gekregen in een soldatenclub ergens in de Pfalz. Tjoam moest dan nog twee maanden overbruggen om in het Chris Reinhard orkest te beginnen. Er meldde zich een poporkestje aan...mooi man zei Tjoam...jongelui met gitaren en twee zangeressen. Natuurlijk moest Tjoam zijn mond houden over zijn voornemen, het was maar tijdelijk in dit leuk orkestje...alleen Tjoam had nog een probleem hij ontmoette een vrouw, bleef aan haar hangen zoals ze dat zo mooi zeggen. Tjoam kwam nu wel in de problemen, ze danste in een andere band die ook tourde door Duitsland en zelfs daar buiten. Ze kwamen net terug van Tripoli waren in Ulm, gingen verder spelen in Bayern. Tjoam ging naar Chris Rheinard en de eerste maand was een tournee gepland van 4 weken elke dag ergens anders spelen, leven uit de kofferbak...dan zijn keuzes maken even moeilijk...Het orkest ging naar Zweden en het vrouwtje naar Bayern...ze zat mit tjongk...zoals een Grunneger dat zegt. Tjoam zijn leven zou drastisch veranderen...
Volgende keer weer verder over mijn vriend Tjoam.

Groetjes
John Hoekman