De baffle van het mondstuk

De boer oet Grunn boert maar door...

Hoe beïnvloed ik mijn geluid op de klarinet

Baffle... wat is dat nou weer...

Bron: internet

Baffle (bavel) is het dak van de kamer (Chamber) van een klarinet-mondstuk.

Het mondstuk (las ik op internet) is voor 80% verantwoordelijk voor de toon van de klarinet. Nu komt het...en de baffle is voor 50% verantwoordelijk alsmede ook bepalend voor de klankleur.

De baffle is het eerste punt die de geluidsgolf raakt nadat het riet de trilling in de lucht heeft veroorzaakt. Met de baffle kunnen we verschillende tructjes uithalen om het geluid te beïnvloeden.

Daarom zijn er verschillende baffles en daarom natuurlijk verschillende mondstukken want het ene mondstuk is niet de andere, dat wist je al. We krijgen dan...

De rechte baffle

De roll-over baffle
De concave baffle
De step baffle

Hieronder voorbeelden van de vorm, zie de rode lijn. Er zijn fabrikanten die nog weer combinaties gebruiken zoals een bocht in de roll-over of een korte hoge baffle...nou zoek het maar uit. Het is wel leuk (of noodzakelijk voor meer plezier) om het eens een keer rustig uit te proberen. Niet zo maar mondstukjes uitproberen maar eens meer naar de vorm van de baffle te informeren en de tip-opening. (over de kamer later meer)

bron: internet

De roll-over is moeilijk te zien met het blote oog (de oude chedeville voor alt sax heeft een hele mooie) en is tevens moeilijk te maken. Je hebt dan ook nog weer een lichte roll-over en ga zo maar door. Het is wel bepalend voor de kleur van de toon. Je zou denken wat blaast deze klarinet mooi donker maar in wezen is het mondstuk en de baffle verantwoordelijk voor het geluid. (over de kamer later meer)

Ik verwonderde mij erover (lang geleden) tijdens het uitproberen van klarinetten dat zo ongeveer iedere klarinet van goedkoop tot duur hetzelfde geluid voortbracht, niet realiserend dat ik steeds hetzelfde mondstuk gebruikte met natuurlijk dezelfde baffle die dit grotendeels veroorzaakte.

Ik was weer eens aan het discuseren met mijn buurman over technische zaken...en zo besprak ik mijn probleem over het opmeten van de tip opening van een mondstuk. Het meetapparaat van Theo Wanne is me te duur en ik dacht het moet toch ook eenvoudiger kunnen. De buurman wist wel iets...de schuifmaat...

Om met een schuifmaat om te gaan raadpleeg een plaatselijke vakman in de hout of ijzer branche om het je één keer goed uit te leggen hoe zo'n ding werkt.

Tip-opening meten...

Men neme het mondstuk zonder riet. Inplaats van het rietje leg je er een vlak stukje glas/kunststof of ijzeren plaatje op en je legt het op het mondstuk precies op dezelfde manier als het rietje. Je kunt het met je rietenbinder vastzetten. Zorg dat je bij de tip-opening het voorwerp net even een fractie korter vanaf de tip plaatst.

Je neemt de schuifmaat en meet de dikte van het glas/kunsstof of ijzeren voorwerp. Je meet vervolgens bij de tip met de achterkant van de schuifmaat (het pennetje) de afstand vanaf het plaatje tot de tiprail vervolgens trek je de dikte van het plaatje eraf en je hebt perfect jouw tipopening gemeten. Dus een duur ding hoeft helemaal niet.

Groetjes

John Hoekman

Termunten by John Hoekman alt sax

Klarinet mondstuk deel II

De natuur

Ik wil meer weten over mijn klarinet

ik wil een goed geluid.

Mondstuk klarinet deel II

Tip opening.

Van letter A naar E noemen we de baan of “facing.” Het begint daar waar het riet vrij loopt tot de tip van het mondstuk.

Letter E...De ruimte tussen de tip van het mondstuk en de stippellijn is de tip opening.

De grote tip opening.

Open tip: Veel ruimte tussen het riet en het mondstuk.
De aanduiding kan per fabrikant verschillen. Ik blaas momenteel op een Gigliotti (niet de goedkope soort) mondstuk aangeduid met #2 en ik blies altijd op een Gigliotti #4. Nummer #4 is meer open. Een populair mondstuk is de vanDoren B45 met een tip-opening van 119,5 en een half lange baan/facing. De B45 kun je dan nog in verschillende soorten verkrijgen, de profile88, de profile M13 en de traditionele. Dan heb ik het nog maar over twee merknamen en daar begint het al, door de bomen zie je het bos niet meer.

Open tip: Dit type heeft meestal een korte facing dat betekent o.a. een hoge weerstand. Je moet in het begin even je best doen (t is persoonlijk) maar geduld wordt dan ook dubbel en dwars beloond. De meeste mensen beginnen al te jammeren, als het mondstuk niet direct aanspreekt. Het is precies hetzelfde als bij het leren schaatsen, dan zeg je ook niet dat de schaatsen niet deugen.

Open tip: Veel flexibiliteit dus je kunt gemakkelijk met de toon alle kanten op...Het geeft een heldere, fellere klank en meer volume. Even knijpen of even lekker los laten of fibreren (heen en weer bewegen van de kaak) alles is 'easy,' muziek is emotie dus dit moet je leren beheersen. Ga ook eens oefenen met het mondstuk en tonnetje alleen. Je kunt dan tevens het staccato (ta ta ta of da da da) oefenen.

Open tip: Het gebruik van een slap riet is 'easy.' Lager dan nr. 2,5 ga ik niet. Ik gebruik alle soorten merken rieten wel eens, de één bevalt beter dan de ander. Er moet zeker een kern in het geluid zitten. Een platte toon is niet om aan te horen, laat dit door iemand anders af en toe controleren hoe hij of zij jouw geluid vindt, zelf controleren is heel lastig. Als het riet slap is blaas je namelijk meestal lekkerder maar je hebt dan niet in de gaten dat je een platte slapperige toon voortbrengt, omdat het riet over zijn hoogtepunt is.

Meeste invloed op de klank heeft: 

• De tip opening.
• De baffle of dak van de kamer. Laag dak = fellere klank.
• Hoog dak = een donker geluid.
• De kamer.

De kamer is de opening van de tip tot de boring...Hierbij een opmerking...de boring van het mondstuk moet wel dezelfde boring hebben als van jouw klarinet.

Grote kamer = ronder geluid.

Kleine kamer = scherper geluid.

Lange kamer...grote kamer = vol geluid flexible sound.

Smalle kamer grote focus minder hoog dynamisch bereik

Hoge baffle = breder geluid

Uitgeholde baffle = donkere sound

(de B45 heeft een half lange kamer)

Opmerking: Ik zie bij veel mensen die bij me komen dat het mondstuk niet lekker gesloten in de mond ligt. Het lijkt alsof het mondstuk een beetje in de mond zwabbert alsmede dat men er ook nog kwijlt. De houding is meestal ook niet optimaal men knijpt de luchtpijp half dicht door het hoofd naar bebeden te steken, als een zwaan naar de klarinet toe.

Ik zie ook te vaak bij klarinet-mondstukken die ik inkoop...dat viese gedroogde kwijl langs de zijkanten van het mondstuk...Ik moet dan eerst het mondstuk een nacht in de schoonmaak-azijn leggen (of in de prullenmand) om het geheel toonbaar te maken. Ik krijg ook mondstukken waar de tanden nog in staan...dan blaas je toch niet lekker zou ik zeggen...kom je met lamme kaken van de repetitie.

Het blazen (de ademhaling) laat ook vaak te wensen over, hoe kun je dan nog spreken van dit of dat mondstuk vind ik beter of de klarinet klinkt niet zo als ik me voorstel. Ga eerst te rade bij een goede leraar (of vakman), ook voor de mensen die al langer blazen is dit geen overbodige luxe. Laat je controleren over jouw manier van aan/blazen en niet wat je technisch kunt. Eén les moet al voldoende zijn. Als dit allemaal in orde is ga dan kun je een geluid kiezen uit de duizenden voorbeelden van goede klarinettisten, daarna de mondstukken bestuderen (of laten bestuderen) en uitproberen. Let wel...muziek is emotie...en emotie verkrijg je door beheersing van je ademhaling en de trucjes op het mondstuk.

Een klarinet test je door er een mondstuk op te zetten waar je goed op kan blazen, daarna de klarinet testen met een stemaparaat of er niet al te veel afwijkingen zijn in de verhoudingen...Dit verschilt ook weer enorm door het soort mondstuk die je gebruikt.

Voor een beginner is dit niet te doen laat eerst een vakman (of speciaalzaak) het mondstuk en de klarinet uitproberen en geschikt maken voor een beginner. Een gebruikt instrument van marktplaats is zeker voor een beginner niet aan te raden tenzij je geluk hebt...tenzij het van een reparateur komt die van wanten weet, of je laat (altijd) jouw aankoopje nakijken/repareren door een vakman, zoek bij hem ook in overleg een passend beginners-mondstuk, meestal met een medium tip opening.

Mijn nieuw geluid. Ik wil een flexible geluid...donkere sound...open tip...niet scherp in de hoogte, dan moet ik een:

Een grote lange kamer of een half lange kamer

Uitgeholde hoge baffle of hoge baffle

Grote tip opening of een medium.

In Amerika stikt het van de “refacers” zoals ze zich noemen, het zijn vaklui. Ze maken een mondstuk op maat. Op eBay is het allemaal te vinden, echter is het moeilijk te voorspellen of het mondstuk het gehoopte resultaat zal opleveren.

Een nieuwe of gebruikte klarinet van over de duizend euro mag toch zeker een mondstuk hebben van tussen de €100 en €250,- maar ook de goedkope klarinet van €150, op marktplaats verdient een goed mondstuk het loont zich. Dit alles te bedenken dat een zeer groot deel van jouw geluid wordt geboren in je mondstuk.

Succes dan maar weer...

Groetjes
John Hoekman

Alto Sax Impro 1 by John Hoekman

Klarinet/sax mondstukken

Mondstuk houtblazers

Het dagboek van een gepensioneerde dorpsdirigent, mitsgardes de rare ideeën van de old fellow.

Ik heb deze blog gemaakt voor alle houtblazers die door de bomen het bos niet meer zien wat betreft mondstukken. Ik had en heb er zelf moeite mee, daarom wilde ik op een regenachtige dag zoals vandaag 4-8-2015 eens een keer de boel op een rijtje zetten.

Ik blies zelf op een Gigliotti nr 4 klarinet-mondstuk die ik onlangs verkocht aan een professionele muzikant. Hij was laaiend enthousiast legde zijn vanDoren B45 direct opzij. Op alt sax blaas ik nu op een echte vintage Chedeville (zat toevallig bij de aanschaf van een oude klarinet in het koffertje). Ik blies altijd op een Berg Larsen baan 120 een stoer mondstuk maar de Chedeville is vrouwelijker en wat zoeter. Spreekt enorm mooi aan...Ik was direct uit het veld geslagen.

Opmerkingen,

Er zullen mensen zijn die over de volgende filosofie anders denken maar door de ervaring denk ik het mijne zomede wil ik het delen.

Je hebt alleen al bij vanDoren een x aantal mogelijkheden (zie hun site en bekijk de tabel) Je hebt de B45 traditional de profile en de profile M13 serie, of moet ik toch een B46 aanschaffen. Ik bedenk net hoe oud moet je worden om alle merken uit te proberen.

Ik kom terug op de professionele muzikant die bij me op bezoek was. Hij maakte een 300 km rit (heen en terug) om een mondstuk uit te proberen. Hij zocht naar zijn geluid hoe raar het ook mag klinken. Dat kan... maar mijn advies is luister en bekijk meerdere filmpjes op Youtube en ook andere sites met opnamen van klarinettisten. Je hoeft niet naar de techniek te luisteren maar naar het geluid.

Zo luisterde ik toevallig naar de Turkse Klarinetist Serkan Cagri in het nummer Yalnizligin Sesi. Ik luisterde alleen naar het geluid en dacht hé dat is wat anders...Hij blaast naar mijn weten op een Hammerschmidt G klarinet en het mondstuk is mij onbekend. Daarna luisterde ik naar de Zweed Martin Fröst in het nummer “Let's be happy”een Klezmer tune en naar mijn weten blaast hij op een Buffet ...en via google of e mail moet je erachter zien te komen op welk mondstuk zij blazen, dit is nog belangrijker als het merk klarinet.

Zo hoor je twee werelden van verschil. Kies zelf een geluid wat bij jouw past maar wel naar een voorbeeld anders blijf je maar toeteren, zorg dat je het geluid zoveel mogelijk benaderd. Het belangrijkste is het mondstuk (en het riet maar daarover later) en niet zo zeer de klarinet. Maar dan komt nog het volgende een tip van mijn oude leraar...lange noten blazen in de laagte...probeer ook alleen op het mondstuk + tonnetje te blazen en probeer allerlei foefjes met de tong en vooral je ademhaling oefenen. Je moet leren op een mondstuk te blazen en niet dat het direct vanzelf gaat want dan krijg je een geluid waar je dan tevreden mee moet zijn maar niet wat je eigenlijk nastreefde of toch wel... nou dan heb je geluk. Wil het mondstuk in het begin voor geen meter na een half jaar blaas je de sterren van de hemel, alleen de doorzetter zal zegevieren.

Voorbeelden zijn...Zo wilde een klarinettist in Amerika een Würlitzer klarinet en ook een Würlitzer mondstuk want hij wilde het zo geroemde Duits geluid...De professional had een half jaar nodig om zijn doel te bereiken. Ik heb het zelf gehad bij de fanfare de saxofonisten kregen een nieuw mondstuk op mijn aanraden ...nou dat was me een gepiep en ik adviseerde dat ze er maar aan moesten wennen en zie daar na een half jaar sprak niemand er meer over en ik kreeg het geluid wat ik me had voorgesteld.

In het volgende overzicht ontbreken de Duitse mondstukken-makers.

Klarinet mondstukken—Wetenswaardigheden.

De echte klassiekers zijn

Charles en Henry Chedeville (neven) Parijs. Ze maakten ook blanks (mondstukken zonder naam) voor andere bedrijven o.a. voor Frank kaspar. Henry emigreerde omstreeks 1900 naar Amerika, werkte voor Selmer in New York. Opende later zelf een winkel in Philadelphia, Henry overleed in 1932.

(1920-1930 Parijs)...Charles stuurde zijn mondstukken naar Henry om ze in Amerika te verkopen. Charles Maakte ook blanks voor andere bedrijven o.a. Bettoney, Leroy, Robert, Meliphone, Barbier, Couesnon.

Lelandais nam de Chedeville Comp. over (1940) bleef de mondstukken maken tot 1970. Lelandais maakte ook vele blanks voor Delacroix, Bonade, Buffet en Evete & Scheaffer.

Glotin kocht het bedrijf in 1970. Bekende namen die op de één of andere manier met Chedeville hadden te maken waren: Meliphone mondstukken van Eugene Bercioux en Charles Chedeville, Bettoney, Leroy Guilbeau, Robert, Goldbeck.

Bekende mondstukken waren Cicero, Chicago, An Arbor van Frank kaspar allen Chedeville blanks.

De nieuwe Chedeville's prime wordt nu weer gemaakt door Bradford Behn...voor 750 dollar ben je de gelukkige bezitter.

Voor mij is Chedeville de grondlegger van de goede mondstukken. Alle vintage mondstukken zijn aan de dure kant. Hier moet ook bij worden vermeld dat Rod Rubber die ze gebruikten beter resoneert als gegoten rubber.

Bij de klassiekers horen ook:

Kal Opperman (Duitsland)

Selmer (Selmer nam Aldophe Sax over) de eerste mondstukken 1920. Selmer Goldentone is bekend nr 2 medium close nr 2 medium en 4 medium open.

vanDoren heeft een uitstekende lijn mondstukken en vooral de B45 is zeer geliefd bij de muzikanten. 56 Rue Lepic is de nieuwste van Vandoren.

In Amerika ontstonden ook namen die bekend werden o.a.

Brilhart,

Otto Link 1930 bekent is het Master Link mondstuk, Coleman Hawkes speelde erop.

Meyer brothers (New York) metalen mondstuk Ike Quebec speelde erop. Mondstuk klarinet van model 4 t/m 10.

Berg Larsen beroemd om zijn lange tafel, hij maakte de eerste mondstukken 1940. Ze lieten hun mondstukken gieten bij

J.J.Babbit (Lange tijd de enigste gieterij in Amerika)

Bijkomende bedrijven waren:

Dukoff Hollywood eerste mondstukken 1943/45.
Mc Gregory (1936) maakte ook mondstukken onder de naam Rico. Paul Desmond blies op een A4A18 Mc Gregory.
 

Belangrijke merken-namen-Klarinet / sax mondstukken

Runyoun

Coelho

Espina bekent door de Jody Jazz mondstukken.

Lawton (Engeland)

Yamaha (Japan)

Yanagisawa (Japan)

Ernst Schreier Michelstadt (Duitsland)

Claude Lakey

Walter Grabner de CXZ K13

Portnoy

Gaia

Borbeck

Zinner maakt vele blanks voor andere namen.

Riffault

Pyne

Kanter

Anthony Gigliotti-- Model P-P34-2-3-4 facing.

Bradford Behn maakt weer de oude Chedeville's (750 dollar)

Clark w Fobes (eBay 250 dollar) model 4L = te vergelijken B45 van Vandoren.

Buffet Crampon ook een chedeville model.

Noblet

Jack Brumer

J&D Hite

Gregory Smith

Guy Hawkins

Wolfe Tayne

J&amp D Hite...'j'facing.

John v Wie

Theo Wanne de Gaia mondstuk. De site geeft veel informatie over mondstukken.

Viotto

Vytas Krass de j25 Jazz Facing.

Everett Matson

Wodkowski (refacer)

Deze keer was het een lang verhaal
Groetjes

John Hoekman